Heilige huisjes van Griekenland
Reportage
Heilige huisjes van Griekenland
Een verhaal over kandilakia of proskynitaria, of zoals de volksmond ze ook noemt ikonnísmata of ekklisákia, ‘devotiehuisjes’ of ‘wegkerkjes’
Vastleggen van kandilakia
Al vanaf dat we in Griekenland woonden en ook nu na zoveel jaren, is Yvonne geïnteresseerd in de heilige huisjes van Griekenland.
De bermen van de Griekse wegen staan er vol mee. Ze staan er in alle soorten en maten, de meesten zijn van beton of ijzer, je hebt grote en kleine, grofgebouwde en elegante, oude en nieuwe. We hebben het hier over kandilakia of proskynitaria, of zoals de volksmond ze ook noemt ikonnísmata of ekklisákia, ‘devotiehuisjes’ of ‘wegkerkjes’ dus. We weten niet echt het verschil, vaak noemen wij ze kandilakia.
Jammer genoeg hebben we niet veel foto’s van kandilakia uit de periode, toen wij in Griekenland woonden. Op onze rondreizen in 2017 en 2021 in Griekenland kon Yvonne ze echter niet meer voorbijrijden. Als er een mooi of bijzonder exemplaar langs de weg stond dan werd er gestopt, maar waren we er al voorbij dan keerden we en reden terug naar het heilig huisje om het vast te leggen op de gevoelige plaat.
Foto collectie
We hebben nu een mooie collectie foto’s opgebouwd van heilige huisjes. Yvonne heeft de meeste foto’s gemaakt. De collectie wordt, elke keer als we in Griekenland reizen, uitgebreid. Een dynamische collectie dus.
We hebben een kleine selectie gemaakt voor dit artikel. Als u de hele serie wilt zien bezoek dan onze foto site op SmugMug (klik).
Het verhaal erachter
Hieronder wat meer informatie over de heilige huisjes. Het is gebaseerd op een artikel in de Lychnari van Wim Oudshoorn uit 2004 met als titel “Buitenhuisjes van de heiligen. Er is ook een DVD uitgebracht door Barbara Meter en Wim Oudshoorn in 2007, met als titel “Of je gelooft of niet…”.
Griekenland is niet het enige land in Europa waar heilige huisjes langs de weg staan, maar wel het enige land met zo’n grote dichtheid en verscheidenheid. Elke streek z’n eigen type en het enige land waar deze uitingen van volksgeloof nog steeds zo levend zijn.
In algemene zin kan kun je zeggen dat door deze religieuze bouwseltjes een onheilsplek wordt gemarkeerd. Op dit punt van de weg is of iemand omgekomen of juist gered, bijna altijd gaat het dan om een verkeersongeval. In dat opzicht hebben de ikonnísmata ook een waarschuwende functie, hoewel je tegelijk kunt constateren, op grond van de grote hoeveelheid exemplaren, dat deze waarschuwingen in de wind worden geslagen.
Verschijningsvormen
Maar er zijn meer soorten proskynitaria dan die de nagedachtenis proberen levend te houden van een in het verkeer omgekomen familielid of die een redding memoreren. Door het grote aantal verkeersongelukken op de Griekse wegen is het wel de sterkst groeiende categorie. Het is dus vanzelfsprekend dat ze vrij nieuw zijn. Meestal zijn ze niet erg degelijk en in hun verschijningsvorm vaak ronduit kitscherig. Werden de huisjes vroeger zelf gemaakt, nu worden ze op veel plaatsen verkocht en is het bijna een massaproduct.
Veel ouder en mooier zijn de proskynitaria die de plek aangeven waar ooit een kerk of klooster stond, of die de weg wijzen naar een belangrijke religieuze plek. Ingebouwd in toegangspoorten, een tuinmuur of boven op een bron vinden we de proskynitaria die zorgen voor de bescherming van huis, tuin en water, ook bij deze soort zijn vaak prachtige exemplaren.
Daarnaast bestaat er een heel scala aan individuele toepassingen waarvan sommigen niet door iedere gelovige op dezelfde wijze worden gewaardeerd. Maar hoe verschillend de diverse typen ook kunnen zijn in uitvoering, materiaal en functie, allemaal hebben ze een ikonothésio, een met een deurtje afsluitbare ruimte, waarin tenminste één icoon staat, vandaar ook de naam ikónisma voor de hele proskynitari. In het geval van een dodelijk ongeluk tref je te midden van de iconen meestal ook nog een foto van het slachtoffer aan. Het zijn vooral jongeren die in het verkeer ten onder gaan., moet je constateren als je een aantal kapelletjes ook van binnen hebt bekeken. Meestal kan men aan de mate van onderhoud van de proskynitari zien hoe vers het leed of hoe innig de dankbaarheid is. Maar hoe verwaarloosd sommige er op een gegeven moment uitzien, zonder kruis, icoon of olielampje, deurtje weg, glas gebroken, nooit zal iemand het wagen ze weg te halen. Zelfs bij wegwerkzaamheden worden de proskynitaria ontzien, of ze worden als het werk gedaan is, weer teruggezet of ze krijgen een nieuwe plek. Een ikónisma kan alleen zichzelf opheffen.
Heiligen
Ter ere van de heiligen of de ziel van de dode branden er in deze minikerkjes kandylia, olielampjes, die natuurlijk regelmatig moeten worden bijgevuld om de vlam op gang te houden. Er staat dan ook altijd een fles olie onder handbereik, met een doosje lucifers en een doosje lontjes (louminia). Heel veel Grieken geloven heilig in heiligen. Dit is ook de reden van de populariteit van de proskynitaria, ze brengen de heiligen dichter bij de mensen. Hoe geruststellend is het de kandyli s ’nachts te zien branden. Het lampje schijnt in de nacht, zodat het niet te donker is voor de heiligen en wij de heiligen kunnen zien. Het beste uur om de olielampjes bij te vullen is dan ook vlak voor zonsondergang., zodat het vlammetje de nacht doorkomt en de demonen op afstand kan houden.
Sommige heilige huisjes zijn ware parels van volkskunst.
Foto locaties
Comments are closed.
